De haan


Tussen 1696 en 1744 werkte in Gouda de pijpenmaker Jan Arienszoon Boot (Lit. 2). Het merk dat hij in deze periode zette was IB gekroond. Dit merk stond op zijn pijpen van goede kwaliteit, net afgewerkte trechtervormige pijpen. Maar dat is niet waar Jan Boot tegenwoordig het meest om bekend is. Voor de goedkopere categorie pijpen begon Jan Boot namelijk aan een serie tamelijk innovatieve modellen. Hij was niet de enige, en misschien niet eens de eerste, maar er waren maar heel weinig pijpenmakers die er voor kozen met deze trend mee te gaan. En zo zullen vondsten van pijpen in de vorm van een haan, zoals hier beschreven, of een schooljongen zonder veel twijfel aan hem toe te schrijven zijn. Zelfs als de voor hem karakteristieke signering op de zijkant van de pijpenkoppen ontbreekt.

Er is één nadeel, dateringstechnisch, en dat is dat de mallen in de 19e eeuw zijn hergebruikt. Ze zijn tussen 1875 en 1900 opnieuw verschenen. IB als signering ontbreekt dan zeker en als je goed kijkt kun je vaak nog wel zien of de pijpenkop oud of nieuwer is. Eventuele omgevingsvondsten helpen ook mee met het vaststellen van de ouderdom.


Pijpenkop in de vorm van een haan uit de periode 1710-1720. De haan is bijna hetzelfde als een uit twee helften geperst pijpaarden beeld. Alleen loopt er nu door het midden van zijn lijf een stevige, taps toelopende ketel. de onderzijde is schuin en niet gebruikt voor een merk, zelfs de persnaad is nog goed zichtbaar. Aan de linkerzijde staan om de poot van de haan de initialen IB. Boven de haan, op de zijden van de pijpenkop, loopt een enkele bladrank met bloem. De steel komt ter hoogte van de poten aan de staartkant uit de pijpenkop.


Fragmenten van de haan uit de polders rond Gouda.