Pijpenkoppen met stippenrozen staan synoniem voor pijpen van de eenvoudigste kwaliteit. Omdat deze pijpen geen nabewerking hoefden, kon de roos als eenvoudige versiering in de mal worden geslagen. In de periode 1690-1740 zijn er heel veel eenvoudige trechtervormige pijpen in verschillende steden gemaakt. De meest voorkomende vorm is de zevenstippige roos, omdat de zes bloembladen zorgen voor een goede symmetrie. De in de 17e eeuw gebruikte zesstippige roos is opvallend afwezig. Een enkele pijpenmaker plaatst nog vijf -, of negen stippen. Wanneer in de 'roos' een afbeelding staat, gaat het in de eerste plaats om de afbeelding, een zijmerk. Deze merken zijn te vinden onder merken, zijmerken uit Nederland.

Rozen van vijf stippen

1690-1710. Vijfstippige rozen, laag op de pijpenkop.

Rozen van zeven stippen

1700-1740. Op de trechtervormige pijpenkop komt de zevenstippige roos het meest voor. Soms worden op de spoor extra tekens gezet die kunnen worden gelezen als een bijmerk of een referentie naar een pijpenmaker of zelfs productieplaats. Veel voorkomende tekens zonder ogenschijnlijke betekenis zijn sterren en maansikkels in alle mogelijke combinaties. Ze zouden aangebracht kunnen zijn om een mal terug te vinden (uit een serie gelijkvormige mallen), wanneer er sprake was van gebreken. De verantwoordelijke werknemer kon dan worden aangesproken op die gebreken. Dit systeem is veelvuldig gebruikt in de vorm van stippen. Andere merktekens zijn letters op de spoor (bijgehouden bij zijmerken, letters) en andere klein aangebrachte merken. Een bekend bijmerk op de spoor is het Goudse wapenschild, dat sinds 1739 werd gezet op Goudse pijpen (in 1740 ook met S). Van dit schild werden ook weer illegale kopieën gemaakt.

Rozen van negen stippen

1730-1740. Bij negen stippen verandert de roos van vorm en wordt een vierkant, of ruitvorm.

Rozen met kelkbladeren

1700-1740. Bij deze rozen staan de stippen voor kroonbladeren, en strepen tussen de stippen voor kelkbladeren. De standaard verhouding is vijf stippen en vier strepen of zes stippen met tussenliggende strepen. Zoals altijd zijn er uitzonderingen.

Rozen met een afwijkende middenstip

Zevenstippige roos met een ster als middenstip.

Rozen opgebouwd uit rozen (of andere bloemen)

Zevenstippige rozen waarvan de stippen zijn veranderd in een bloemvorm. Op de spoor van deze pijp staan een maansikkel en een ster.

Rozen opgebouwd uit sterren

Zevenstippige rozen waarvan de stippen zijn veranderd in sterren. De laatste twee pijpenkoppen hebben de initialen MH als bijmerk.

Wat deze stippen zouden moeten zijn is helaas onduidelijk. Ook de tekens op de spoor zijn onleesbaar. Mogelijk is een oudere vorm met herkenbare merktekens hergebruikt en anoniem gemaakt via de stippenrozen.

Stervormige 'roos'

Begin 18e eeuw komt ook deze variant voor. De standaard roos is losgelaten, maar via zes langwerpige 'bladvormen' ontstaat er een ster of bloem.

Stippenrozen en een merk

Stippenrozen komen vaak voor in combinatie met een merk. In dat geval zijn ze op deze site bij het desbetreffende merk geplaatst. Hier staan een paar voorbeelden.

Stippenrozen met een onduidelijke vorm

Het is duidelijk dat er hier een stippenroos is gegraveerd op de zijkanten, maar met een ronde vorm of een vast aantal punten is geen rekening gehouden. Het lijkt er ook erg op dat de vorm op een achteloze manier is opgehaald.

Het kan nog erger. Op deze pijpenkop staat een veelvoud aan stippen en zelfs ringen. Het is niet duidelijk of dit gebeurd is om een eerdere voorstelling weg te werken, maar logischerwijs is het de enige reden voor dit slagveld. Andere alternatieven zijn een driftbui of dronkenschap. Of beide. Bij nader inzien is er een gelijkenis met de bovenste pijp. De linkerzijde lijkt een in de mal versleten kopie, alleen de rechterzijde correspondeert niet helemaal. Is het een voorbeeld dat malhelften apart van elkaar konden worden vervangen? Of is het andersom en is de mal van de bovenste pijp de eerste versie, die hieronder is opgehaald en nóg lelijker is geworden?

Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1740-1760. Op de rechterzijde staat een 'standaard' zevenstippige roos. Op de linkerzijde zijn vier punten van de roos aanwezig. De rest ontbreekt. In het midden staan vagelijk twee klaver-achtige tekens. Als de tudorroos als nieuwe decoratie over een oud merk zou zijn ingeklopt, dan zou je eerder de ontbrekende stippen zien dan een ouder merkrestant, is mijn idee. Dus wat hier gebeurt is in ieder geval intrigerend. Ik meen twee van deze pijpenkoppen te hebben.