alphense merken

Informatie over de kleipijpen uit Alphen aan den Rijn en Aarlanderveen is te vinden in het boekje De "Gouwenaars" van Alphen aan den Rijn, Een onderzoek naar tabakspijpenmakers en hun producten, van J. van der Meulen, uit 1986. Daarnaast zijn er artikelen verschenen van de hand van Bert van der Lingen in jaarboeken van de PKN (2018). Omdat de productie voor een groot deel bestond uit gekopieerde Goudse modellen en merken is het lastig een totaalbeeld te krijgen. Alphen en Aarlanderveen verdienden niet alleen geld aan schimmige zaken, hun kopieën waren soms ook niet van echt te onderscheiden.

Alphen aan den Rijn en het aangrenzende Aarlanderveen zijn vooral de geschiedenis in gegaan als de centra voor de vervalste Goudse pijp, inclusief populaire merken. Alphen (zoals ik genoemde productiecentra afgekort zal gebruiken) had een paar makers die ook eigen merken zetten, maar pijpen met een eigen signatuur maakten ze niet. Uit de publicaties blijkt een grenzeloze kopieerdrift van Goudse pijpen, zowel van de eenvoudige, gezijmerkte pijpen als de duurdere varianten.

Uit ervaring weet ik inmiddels dat je het verschil tussen een Goudse pijp en een Alphense kopie meestal niet kunt zien, tenzij er gebruikt gemaakt is van typische regel-ontduikende trucs als kleine merk aanpassingen, bijmerk aanpassingen (wapenschild van Gouda) of naam-verhaspelingen op de steel. Ook staat het bijmerk soms helemaal niet op de zijden van de hiel of spoor. Het blijft dus goed opletten. Op deze pagina staan een paar voorbeelden van pijpen en merken die uit Alphen afkomstig zijn.

Ovaalvormige pijpenkop zonder bijmerken en het eigen merk 'keeshond', van de Alphense pijpenmaker Cornelis van Rijk, 1756-1798

Ovaalvormige rondbodem pijpenkop met de initialen CVR, van de Alphense pijpenmaker Cornelis van Rijk, 1756-1798

18e eeuwse ovaalvormige pijpenkoppen waarbij het bijmerk, het wapenschild van Gouda, van drie extra stippen is voorzien, waardoor het niet het wapenschild van Gouda meer is.. De kwaliteit van de hielmerken is hoog, met soms bijna een netter vlak dan de Goudse voorbeelden hebben. In de vormgeving zijn er kleine stijlaanpassingen, die zonder andere hints niet tot twijfel over de echtheid zullen leiden. In een enkel geval is een merk (drie lelies) op zijn kop geplaatst.

1740-1760 Het merk, koning David is gespiegeld. Het bijmerk is cirkelvormig en de inhoud onleesbaar. De kwaliteit is vrijwel zo goed als een Gouds origineel.

18e eeuwse ovaalvormige pijpenkop met als bijmerk een wapenschild waarin hartvormige punten staan, in plaats van de Goudse sterren. Het merk is de ridderhelm.

Ovaalvormige pijpenkop, driekwart hoog, uit de periode 1750-1775. De pijp zou helemaal Gouds kunnen zijn, maar op het wapen van Gouda op de zijkant van de hiel is een tweede bijmerk geplaatst, dat niet óp het wapen van Gouda geplaatst hoort te worden. Het tweede bijmerk, een grote stip, is normaal gesproken een teken om aan te geven dat er meer mallen in omloop zijn en dat dit één van de mallen is. Zo zijn de mallen altijd uit elkaar te houden.

Nog een D gekroond, geplaatst op een pijpenkop met kenmerken van een model uit 1750-1775. Op de zijden van de hiel is geen Gouds wapen gezet. Hiermee is een Goudse herkomst uitgesloten.

Ovaalvormige pijpenkop uit de laatste kwart van de 18e eeuw. Op de pijpenkop staan geen Goudse bijmerken, het hielmerk is P, zonder kroon. In Gouda is alleen P gekroond gezet. Vondst uit omgeving Zevenhuizen.

Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1800-1835. Het Goudse merk CB gekroond is sinds 1705 niet meer officieel in gebruik. De pijp heeft geen bijmerk, Alphense pijp?

Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1760-1780. De pijp heeft geen bijmerken en op de hiel staat VD gekroond met een parelkroon, zoals we van zijmerken kennen. Op een hiel is dat juist geen standaard.

18 eeuwse korte ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1760-1780, het merk is VH gekroond. Op de zijkant van de hiel staat een half wapenschild (qua vorm) met vijf sterren er in.

18e eeuwse ovaalvormige pijpenkop zonder bijmerken en AP gekroond als merk.

Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1740-1750. Het hielmerk is merkwaardig. Niet alleen staat er een onleesbaar monogram (Wx), onduidelijk gestempeld, maar aan de 'kroon' zitten twee horizontale uitsteeksels aan de onderrand, alsof het een hoed betreft.

Het wapen van Gouda, als bijmerk op de zijkant van de hiel, heeft in ieder geval een dwarsstreepje onder één van de sterren en is zo niet langer een correcte weergave van het wapen van Gouda.

Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1770-1780 met het merk HHH. Op de zijden van de hiel is geen Gouds wapen gezet.

Op de zijkant van de hiel van deze pijp, uit de periode 1775-1800, is het Goudse wapenschild zichtbaar. In plaats van de eventueel boven het schild geplaatste S staat er nu een kruis- of bloemvorm boven het wapen. De pijp is daarom niet in Gouda gemaakt en een vervalsing.

Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1750-1775 zonder het Goudse wapenschild als bijmerk. De pijpen met het merk BVM uit deze periode uit Gouda zijn altijd voorzien van dat bijmerk. Gezien de kwaliteit een Alphense vervalsing.

1775-1800 Op deze rondbodem model pijp staat geen Gouds wapen als bijmerk en het merk is 16 zonder kroon, terwijl in Gouda alleen 16 gekroond is gebruikt.

1740-1760 Alles lijkt Gouds, maar op het wapenschild gaat het mis. Eventueel kan het nog om vervuiling op het wapenschild gaan, maar het ziet er toch wat twijfelachtig uit.