Pruisen Breslau

Het wapen van Pruisen is een thema op pijpenkoppen voor de export naar de landen ten Oosten van Nederland. Omdat ze bovengemiddeld zijn gemaakt genieten ze een zekere bekendheid onder verzamelaars. 'Vivat Rex Pruyse' op een tekstlint en twee wildemannen die het wapenschild dragen. De hier beschreven pijpenkop is een zeldzamere variant op het thema. Niet het wapen van Pruisen wordt weergegeven, maar het wapen van Breslau (het tegenwoordige Wroclaw in Polen). En er staat geen Vivat Rex Pruyse, maar 'Rex Borussie' op de pijpenkop. Ter verduidelijking, 'Borussia' is het Latijnse woord voor Pruisen. De pijpenkop viel me ooit op op marktplaats vanwege het merkwaardige gezicht op de plaats van het hartschild. Het kijkt de roker met een een neerslachtige ernst aan. Wanneer je het gezicht vergelijkt met de versie van het daadwerkelijke wapen, is de uitvoering op de pijp niet optimaal, ook al is het graveerwerk minutieus gezet.

Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1740-1750. Naar de roker toe staat het wapen van Breslau. Het bestaat uit vier kwartieren en een rond hartschild. In het hartschild staat het hoofd van Johannes de Doper (afgehakt, misschien kijkt hij daarom zo droevig). De leeuw staat voor het koninkrijk Bohemen, gevolgd door de Silesische adelaar. De W staat voor Wratislavia en tot slot zien we Johannes de Evangelist op een omgekeerde kroon als borststuk. Ik kan me niet helemaal aan de indruk onttrekken dat de graveur van de pijp bij gebrek aan kennis over de afbeelding de goede apostel heeft afgebeeld met twee vrouwenborsten, aangezien Johannes de Evangelist vrouwelijke trekken in het gezicht, en lang haar heeft.

Het schild staat in een omringend schild met nogmaals een adelaar, om het stadswapen heen. Dit is het wapen van Polen. Het wapen is gekroond met een keizerskroon en onder het wapen langs loopt een tekstlint met daarop: 'REX BO - RUSSIE'. De ruimte tussen het schild en het lint is opgevuld met een diagonaal ruitpatroon, opgevuld met bloemen. Links en rechts van het schild, op de zijden van de pijpenkop, staan twee wildemannen die het schild dragen. In hun andere hand dragen ze een grote knuppel, precies zoals bij de pijpen gewijd aan Pruisen. De ruimte tussen de wildemannen op het schild wordt opgevuld met sierelementen in de vorm van diagonaal omhoog lopende, licht gekromde lijnen.

Over steeldecoratie valt hier niets te zeggen, omdat de breuk van dit fragment op de lijn tussen kop en steel ligt en niets van de steel over laat. Het merk is wel zichtbaar, hoewel het wat versleten is geraakt in de Nederlandse bodem. Het is het merk molen, dat in deze periode in gebruik was bij een grote exporteur, Jacob Arijszoon Danens (Lit. 2). Op de linkerzijde van de hiel staat het wapen van Gouda.