Het vorstelijk huis van Oranje, Willem IV en Anna


Op 8 maart 1748 wordt Willem V geboren en die gebeurtenis zorgt voor een nieuwe reeks versierde pijpen in Gouda, met vooral de jonge ouders en hun kinderen er op. De pijpen verschillen nog al eens in uitvoering, maar ze hebben de tekst 'het vorstelijke huijs van Oranje' gemeen.


Korte ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1748-1751. Naar de roker toe staat de leeuw in de Hollandse tuin, met speer en vrijheidshoed. Boven de leeuw staat een brede keizerskroon, om de leeuw lopen wat oranjetakken. Op de linker- en rechter zijkant van de pijpenkop staan ovalen met links het portret van een zittende Willem IV met regentenstaf en rechts een zittende Anna met baby. Onder deze voorstelling door loopt een tekstlint met daarop: 'T. VORSTELIJKE HUYS V. ORANIE'. Boven de portretcirkels wordt de keizerskroon gedragen door twee engelen. Ook boven de portretcirkels, maar van de roker af, staat links het wapen van Willem IV en rechts het wapen van het Roomse rijk bij Anna. De wapens staan in een cirkel. Helemaal van de roker af staat het wapen van Gouda, gekroond en gedragen door leeuwen op een kleine ondergrond, afgesloten met een halfronde boog. De persnaad aan deze kant is over de hele lengte weggestreken met een kam.

De steel is tot aan de voorstelling  op de kop versierd met een omgekeerd schubbenmotief. Op de linkerzijde van de hiel staat het wapen van Gouda, de hiel is gemerkt met D gekroond, gezet door Jan van Leeuwen (Lit. 2).


Zelfde mal als bovenstaande, maar met één verschil: naast Anna van Hannover staat hier haar eigen wapen en niet die van het Roomse rijk.


Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1748-1751. Naar de roker toe staat de leeuw in de Hollandse tuin, met zwaard en pijlenbundel. Om de leeuw lopen Oranjetakken. Links van de leeuw staat Willem IV met zijn dochtertje Carolina. Hij draagt een zwaard en een regentenstaf. Rechts naast de leeuw zit Anna van Hannover met de jonge Willem V op schoot. Rechtsonder Anna staat het wapen van Willem IV in een cirkel. Op het tekstlint over de voorstelling staat: 'HET VORSTELIJKE HUYS VAN ORANIE'. Op het halfronde tekstlint onder de voorstelling staat: 'IK STRY. VOOR T LAND'. De ondergrond tussen de voorstelling en het onderste tekstlint is opgevuld met een ruiten met stip motief. Het oppervlak van de pijpenkop is goed gebruikt, maar van de roker af is geen apart graveerwerk gedaan. De steel is versierd geweest, op de aanzet staat een rand acanthusbladeren. Op de hiel staat het wapen van Gouda met S aan beide zijden, de hiel is gemerkt met D gekroond, gezet door Jan van Leeuwen (Lit. 2).


Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1748-1751. Naar de roker toe staat een Oranjeboom met appels in een grote bloempot. Achter de bloempot zit een leeuw, bijna als een huisdier. Links achter de leeuw komt nog wel de speer met vrijheidshoed tevoorschijn. Links en rechts van de boom staat de Oranjefamilie, maar op deze pijp zijn ze gespiegeld. Zo zit links Anna van Hannover met haar jongste kind op schoot, met linksonder het wapen van Willem IV. Rechts staat Willem IV met regentenstaf en aan zijn voeten prinses Carolina. Rond de voorstelling loopt een tekstlint met daarop: 'HET VORSTELIJK HUYS VAN ORANIE'. Onder de ondergrond van de voorstelling loopt een extra halfrond lint met daarop: 'VIVAT ORANIE'. De ruimte tussen de ondergrond en het lint is opgevuld met een ruiten met stip patroon. Op de rechterzijde van de hiel (ook dat is in deze vorm omgekeerd) staat het wapen van Gouda. De hiel is gemerkt met klaverblad, gezet door:  Jan Arijse Danens, of Abraham van der Spelt, die het merk van Jan huurde (Lit. 2).


Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1775-1785 met hergebruikte mal uit 1748-1751. Naar de roker toe staat de leeuw in de Hollandse tuin, met speer en vrijheidshoed. Boven de leeuw staat een brede keizerskroon, om de leeuw lopen wat oranjetakken. Op de linker- en rechter zijkant van de pijpenkop staan ovalen met links het portret van een zittende Willem IV met regentenstaf en rechts een zittende Anna met baby. Onder deze voorstelling door loopt een tekstlint met daarop: 'T VORSTELIJKE HUYS . V ORANIE'. Boven de portretcirkels wordt de keizerskroon gedragen door twee engelen. Ook boven de portretcirkels, maar van de roker af, staat links het wapen van Willem IV en rechts het wapen van Anna van Hannover. De wapens staan in een cirkel. Om het wapen van Willem IV loopt de spreuk: 'HONI SOIT QUI MAL Y PENSE'. Helemaal van de roker af staat het wapen van Gouda, gekroond en gedragen door leeuwen op een kleine ondergrond, afgesloten met een halfronde boog. De steel is versierd met bloemranken. Op de zijden van de hiel staat het wapen van Gouda met S, de hiel is gemerkt met anker, in gebruik door Evert Wout (Lit. 2).


Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1810-1820, met hergebruikte mal uit 1748-1751. Naar de roker toe staat de leeuw in de Hollandse tuin, met speer en vrijheidshoed. Boven de leeuw staat een brede keizerskroon, om de leeuw lopen wat oranjetakken. De kroon wordt gedragen door twee vliegende engelen. Op de linker- en rechter zijkant van de pijpenkop staan ovalen met links het portret van Willem IV met dochter Carolina en rechts een zittende Anna met Willem V als baby. Onder deze voorstelling door loopt een tekstlint met daarop: 'T VORSTELIJKE HUYS. V ORANIE'. Boven de portretcirkels, van de roker af, staat links het wapen van Willem IV en rechts het wapen van Anna van Hannover. De wapens staan in een cirkel. Om het wapen van Willem IV staat de spreuk: 'HONI SOIT QUI MAL Y PENSE'. Helemaal van de roker af staat het wapen van Gouda, gekroond en gedragen door leeuwen op een kleine ondergrond, afgesloten met een halfronde boog. De persnaad aan beide kanten is over vrijwel de hele lengte weggestreken met een kam. De steel is versierd met een sierkrullen met bladmotief. Op beide zijden van de hiel staat het wapen van Gouda, de S is niet meer zichtbaar. hiel is gemerkt met 64 gekroond, in deze periode gezet door Simon Leendertsz. Boot (Lit. 2).

De mal van deze pijp is flink versleten en eenvoudig bijgewerkt. Ornamentiek zoals op de steel is typisch laat 18e/ 19e eeuws.


Nogmaals een pijp uit een hergebruikte mal, deze versie is zo mogelijk nog vager en nog slordiger bijgewerkt. In eerste instantie dacht ik aan een slechtere versie van de hierboven beschreven pijp, maar de verschillen van de gravering zijn te groot. In de 19e eeuw zijn oude mallen op grote schaal hergebruikt, zonder echter nog om te kijken naar de bijbehorende finesse. Het merk van deze pijp is weg door breuk.